65 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦਾਦੀ ਮਾਂ ਦੇ ਨੁਸਖਿਆਂ ਨਾਲ, ਛੱਤ ਤੇ ਕਰਦੀ ਹੈ 150 ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ, ਪੜ੍ਹੋ ਜਾਣਕਾਰੀ

Punjab

ਅਕਸਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਾਰਡਨਿੰਗ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਉਮਰ ਕਦੇ ਵੀ ਅੜਿੱਕਾ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਬੁਜੁਰਗ ਮਹਿਲਾ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਵਾਉਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜੋ 65 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਟੇਰੇਸ ਗਾਰਡਨਿੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।

ਚੇਤਨਾ ਭਾਟੀ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਇੰਦੌਰ ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਚੇਤਨਾ ਇੱਕ ਹਾਉਸਵਾਇਫ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵੀ ਹੈ। ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 65 ਸਾਲ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਬਾਗਵਾਨੀ ਦਾ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਜਿਆਦਾ ਸ਼ੌਕ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਵੇਰੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ 150 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਬੂਟਿਆਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਚੇਤਨਾ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀ ਛੱਤ ਤੇ ਗੁਲਾਬ, ਗੇਂਦਾ, ਗੁਲਦਾਉਦੀ, ਰਾਤਰਾਨੀ, ਰਜਨੀਗੰਧਾ, ਮੋਗਰਾ, ਚਮੇਲੀ ਵਰਗੇ ਫੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅੰਗੂਰ, ਵੈਰ, ਅਨਾਨਾਸ ਵਰਗੇ ਫਲ ਵੀ ਲਾਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਬੋਨਸਾਈ ਬੋਹੜ, ਮਣੀਪਲਾਂਟ ਜਿਹੇ ਕਈ ਸਜਾਵਟੀ ਬੂਟੇ ਵੀ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ ਚੇਤਨਾ ਆਪਣੇ 20×40 ਫੁੱਟ ਦੀ ਬਾਲਕੋਨੀ ਵਿੱਚ ਪੁਦੀਨਾ, ਮਿੱਠੀ ਨਿੰਮ, ਟਮਾਟਰ, ਮਿਰਚ ਵਰਗੇ ਕਈ ਸਬਜੀਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ ਵੀ ਬਾਗਵਾਨੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ 500 ਰੁਪਏ ਦੀ ਬਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਆਪਣੇ ਟੇਰੇਸ ਗਾਰਡਨ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਚੇਤਨਾ ਨੇ ਦ ਬੇਟਰ ਇੰਡਿਆ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਦਰਖਤ ਬੂਟਿਆਂ ਨਾਲ ਕਾਫ਼ੀ ਲਗਾਉ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਾਗਵਾਨੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ ਅਤੇ ਨਾਨੀ ਮਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲੀ। ਮੇਰੀ ਦਾਦੀ ਅਤੇ ਨਾਨੀ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਖਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਮਿਲਦੀ ਉਹ ਉੱਥੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਪੌਧਾ ਲਗਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਰਤਨ ਧੋਣੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਦਾਦੀ ਨੇ ਇੱਕ ਪੌਧਾ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਬੇਕਾਰ ਪਾਣੀ ਦਾ ਅੱਛਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਉਹ ਅੱਗੇ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੇ ਪਤੀ ਜੇਲ੍ਹ ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਸਨ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸਰਕਾਰੀ ਬੰਗਲੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦਰਖਤ – ਬੂਟੇ ਲਗਾਏ ਸਨ। ਚਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਟਾਇਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀ ਇੱਕ ਨਿਜੀ ਅਪਾਰਟਮੇਂਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਫਟ ਹੋ ਗਏ। ਸਾਡਾ ਘਰ ਤੀਜੀ ਮੰਜਿਲ ਉੱਤੇ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਛੱਤ ਉੱਤੇ ਗਾਰਡਨਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।

ਚੇਤਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਟੇਰੇਸ ਗਾਰਡਨਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਗੁਲਾਬ ਗੇਂਦਾ ਵਰਗੇ ਸੱਤ ਤੋਂ ਅੱਠ ਫੁੱਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਲੇਕਿਨ ਅੱਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛੱਤ ਉੱਤੇ 150 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਬੂਟੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਗਮਲੇ ਖਰੀਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਈ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਣੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਤੇਲ, ਫਿਨਾਇਲ ਦੀਆਂ ਬੇਕਾਰ ਬੋਤਲਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਕਣਕ ਦੀ ਬੇਕਾਰ ਬੋਰੀ ਦਾ ਵੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਗਮਲੇ ਨੂੰ ਢੱਕਣ ਲਈ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਚੇਤਨਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਕੈਮੀਕਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ

ਚੇਤਨਾ ਆਪਣੇ ਟੇਰੇਸ ਗਾਰਡਨਿੰਗ ਲਈ ਕੈਮੀਕਲ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਉਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਬੂਟਿਆਂ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਆਪਣੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਕੋਲ ਦੇ ਗਊਸ਼ਾਲਾ ਤੋਂ ਗੋਬਰ ਲਿਆਕੇ , ਇਸ ਵਿੱਚ ਅੱਧਾ ਗੋਬਰ ਅਤੇ ਰੇਤ ਮਿਲਾ ਦਿੰਦੀ ਹਾਂ। ਗਮਲੇ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਭਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੇਦ ਕਰਦੀ ਹਾਂ ਤਾਂਕਿ ਡਰੇਨੇਜ ਸਿਸਟਮ ਠੀਕ ਰਹੇ ਅਤੇ ਜਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਬੂਟੇ ਖ਼ਰਾਬ ਨਾ ਹੋਣ।

ਉਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਾਲਕੋਨੀ ਦੇ ਅੱਧੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਧੁੱਪ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਧੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਸਬਜੀ ਅਤੇ ਫਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਧੁੱਪੇ ਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਜਾਵਟੀ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਸੇਮੀ ਸ਼ੇਡ ਏਰੀਏ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂਕਿ ਸਜਾਵਟੀ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧੁੱਪ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।

ਅੱਗੇ ਉਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਮੈਂ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਪਤੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਡੀ ਉਮਰ ਜਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਬੂਟੇ ਸਾਡੇ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗੇ ਸਾਥੀ ਹਨ। ਅਸੀ ਅਜਿਹੇ ਬੂਟੀਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣਦੇ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਦੇਖਭਾਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੋਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾ ਹੋਵੇ।

ਦੇਖ ਭਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੇ ਹਨ

ਚੇਤਨਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਬੀਜਾਂ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਲਮ ਕੱਟਕੇ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਉਹ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਪਿਆਜ ਲਸਣ ਅਤੇ ਲਾਲ ਮਿਰਚ ਪਾਊਡਰ ਨੂੰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਭਿਊੱ ਕੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਸਪਰੇਅ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਬੂਟੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੀਟ ਲੱਗ ਰਹੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਹ ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਉਬਾਲ ਕੇ ਠੰਡਾ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੂਟਿਆਂ ਉੱਤੇ ਸਪਰੇਅ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਉਹ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀੜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਗੋਬਰ ਦੀ ਰਾਖ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਛੱਤ ਉੱਤੇ ਹੈਂਗਿੰਗ ਪਲਾਂਟਰਸ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਲਈ ਵੀ ਇੱਕ ਦੇਸੀ ਤਰਕੀਬ ਖੋਜੀ ਹੈ। ਚੇਤਨਾ ਨੇ ਮਟਕੇ ਵਿਚੋਂ ਪਾਣੀ ਕੱਢਣ ਵਿੱਚ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਕੁੰਡੀ ਨੂੰ ਪੀਵੀਸੀ ਪਾਇਪ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਬੂਟੀਆਂ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਸੌਖ ਨਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਵੀ ਬਰਬਾਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛੱਤ ਤੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਚਿੜੀਆਂ

ਅੱਗੇ ਚੇਤਨਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਢਲਣ ਤੱਕ ਮੇਰਾ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗੁਜਰਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਦੀ ਹਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖਦੀ ਹਾਂ। ਸਬਜੀਆਂ ਕੱਟਦੀ ਹਾਂ। ਬੂਟਿਆਂ ਨਾਲ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਊਰਜਾ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਚੇਤਨਾ ਅੱਗੇ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੇ ਬਗੀਚੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪੰਛੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਾਡੇ ਗੇਸਟ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਕੱਲੇਪਣ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕੰਪਨੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਤੁਹਾਡਾ ਮੂਡ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਵੇ ਤੁਸੀਂ ਬਗੀਚੇ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਓ। ਬੂਟਿਆਂ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਗੁਜਾਰੋ ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਵੋਂਗੇ। ਇਹ ਮੇਰਾ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਨੁਭਵ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਮਦਦ

ਅੱਗੇ ਚੇਤਨਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਿਤੇ ਆਉਣਾ ਜਾਣਾ ਨਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸੀ। ਇਸ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਤਨਾਅ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਧ ਗਿਆ ਸੀ । ਲੇਕਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਗਵਾਨੀ ਦੇ ਜਰੀਏ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਮਦਦ ਮਿਲੀ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲਾਕਡਾਉਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਸਬਜੀਆਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਲੇਕਿਨ ਚੇਤਨਾ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਟਮਾਟਰ ਬੈਂਗਨ ਅਰਬੀ ਵਰਗੀਆਂ ਸਬਜੀਆਂ ਨੂੰ ਉਗਾਉਂਦੀ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਗਾ ਕੇ ਖਾਣ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਖ ਹੀ ਆਨੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਕੈਮੀਕਲ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਟੇਸਟੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਰੀਰ ਲਈ ਵੀ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ।

ਚੇਤਨਾ ਕੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਸੁਨੇਹਾ

ਅਖੀਰ ਉਹ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਪੌਧਾ ਲਗਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹੋਵੇ ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਆਉਂਦੀ ਹੋਵੇ ਤੁਸੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਅੱਜ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੂਟੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਖਭਾਲ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧੁੱਪ ਦੀ। ਬੂਟੇ ਲਗਾਓ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਆਕਸੀਜਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉਗਾਓ। (ਖਬਰ ਸਰੋਤ ਦ ਬੇਟਰ ਇੰਡੀਆ ਸੰਪਾਦਕ – ਜੀ ਐਨ ਝਾ)

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *