ਕਿਸਾਨ ਵੀਰਾਂ ਲਈ ਰੁਜ਼ਗਾਰ (ਬਿਜਨੇਸ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਮੋਟੀ ਕਮਾਈ, ਪੜ੍ਹੋ ਜਾਣਕਾਰੀ

ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ – ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਵੀਰ ਇਨ੍ਹਾਂ 5 ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇੱਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਵਧਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਹੁਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜੁੜਿਆਂ ਕਮਾਈ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਾਧਨ ਹੋਣਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਫਸਲ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਕਮਾਈ ਨਾ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਪੈਸਾ ਕਮਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਦੂਜਾ ਰਸਤਾ ਹੋਵੇ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਵੀ ਚਲਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤਾਲਾਬ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਸਬਸਿਡੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੇ ਕੰਮ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ਿਆਂ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਆਮਦਨੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਿਸਾਨ ਜੇਕਰ ਚਾਹੀਆਂ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਉੱਤੇ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਠੀਕ ਉਂਝ ਹੀ ਜਿਵੇਂ ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਸਤਬੀਰ ਪੂਨਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਤਬੀਰ ਥਾਈ ਏਪਲ ਬੇਰ ਅਤੇ ਅਮਰੂਦ ਵਰਗੇ ਫਲਾਂ ਦੀ ਬਾਗਵਾਨੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਲੇਕਿਨ ਜੈਵਿਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਉੱਗਾਏ ਆਪਣੇ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਘੱਟ – ਜਿਆਦਾ ਕੀਮਤ ਵਿੱਚ ਵੇਚਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਗਾਹਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਇਸਦੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜ ਸਟਾਲ ਬਣਵਾਏ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿੱਥੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫਲਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।ਇੱਕ ਸਟਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਕਿਸਾਨ ਫਲ ਸਬਜੀਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਆਪਣੀ ਉਪਜ ਨੂੰ ਸਿਧਾ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚੇ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਜਾਂ ਕਿਤੇ ਆਸਪਾਸ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਹੋਵੇ ਉਸ ਥਾਂ ਤੇ ਆਪਣਾ ਖੁਦ ਦਾ ਸਟਾਲ ਲਗਾਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਕੰਮ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦਾਂ ਬਣਾਉਣਾ ਡੇਅਰੀ ਲਗਾਉਣਾ ਜਾਂ ਆਪਣੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੇਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ।

ਆਓ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ 5 ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਆਧਾਰਤ ਕੰਮਕਾਜ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਕਿਸਾਨ ਵੀਰ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ

1. ਗੰਡੋਆ ਖਾਦ ਯੂਨਿਟ

ਵਧਦੇ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਹੋਮ ਗਾਰਡਨਿੰਗ ਦੇ ਚਲਣ ਨਾਲ ਅੱਜ ਗੰਡੋਆ ਖਾਦ ਦੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਮੰਗ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸਦੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਗੰਡੋਆ ਖਾਦ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਛੋਟਿਆਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਗੰਡੋਆ ਖਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਆਸਾਨ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ ਵੱਡੇ ਕਿਸਾਨ ਜਿਆਦਾਤਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਹੀ ਖਾਦ ਦੀ ਖਰੀਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਕਿਸਾਨ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਹੀ 15 – 20 ਹਜਾਰ ਰੁਪਏ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਇਕ ਹਰਿਆਣਾ ਕਰਨਾਲ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਆਪਣੀ ਚਾਰ ਕਿਲੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹੋਇਆਂ ਗੰਡੋਆ ਖਾਦ ਦਾ ਪੇਸ਼ਾ ਵੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੋਂ ਹੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਚਾਹਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਦੋਂ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੇ ਰੋਜਗਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਸੋਚਿਆ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਸਿਰਫ ਖੇਤੀ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਕਮਾਈ ਕਰ ਸਕਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ ਖਾਸਕਰ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਗੰਡੋਆ ਖਾਦ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲਈ। ਇਸਦੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਆਪਣੀ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਨੂੰ ਲਗਾਇਆ।

ਸੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਚਾਰ – ਪੰਜ ਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਬੈਡ ਹੀ ਲਗਾਏ ਗਏ ਅਤੇ ਫਿਰ ਹੌਲੀ – ਹੌਲੀ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 100 ਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਬੈਡ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਲ ਦੀ ਲੱਗਭੱਗ ਛੇ ਹਜਾਰ ਕੁਇੰਟਲ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਖਾਦ ਨੂੰ ਕਰਨਾਲ ਦੇ 15 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਸੀਮਾ ਅੰਦਰ ਰਹਿ ਰਹੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਵੇਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਸਾਲਭਰ ਵਿੱਚ ਚਾਹੇ ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਕਮਾਈ ਹੋਵੇ ਲੇਕਿਨ ਇਸ ਯੂਨਿਟ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਲਾਨਾ 10 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਮਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਕਿਸਾਨ ਸਹੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲੈ ਕੇ ਠੀਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਰਮੀਕੰਪੋਸਟਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵਧੀਆ ਮੁਨਾਫੇ ਨੂੰ ਕਮਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

2. ਮਸ਼ਰੂਮ (ਖੁੰਬਾਂ)

ਖਾਣ ਵਿਚ ਮਸ਼ਰੂਮ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਦ ਹੁੰਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨਾ ਵੀ ਓਨਾ ਹੀ ਆਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਸ਼ਰੂਮ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਛੋਟਾ ਵੱਡਾ ਸ਼ੈਡ ਲਗਾਕੇ ਉੱਗਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਮਸ਼ਰੂਮ ਵਿੱਚ ਜਲਦੀ ਉਤਪਾਦਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਮੰਗ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਚੰਗੀ ਹੈ।

ਕਿਸਾਨ ਵੀਰ ਆਪਣੇ ਲਾਗ ਪਾਸ ਕਿਸੇ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨ ਜਾਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲੈਣ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਠੀਕ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲੈਣਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ – ਨਾਲ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ

ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤ 1000 – 1500 ਰੁਪਏ ਦੀ ਲਾਗਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਪੱਧਰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਉਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਹਿਮਰੋਲ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਭਰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਓਇਸਟਰ ਅਤੇ ਬਟਨ ਮਸ਼ਰੂਮ ਨੂੰ ਉਗਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਭਰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਓਇਸਟਰ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਿਸਾਨ ਕਦੇ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਉਗਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਸਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਠੀਕ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਦੋ ਵਾਰ ਟ੍ਰਾਇਲ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਜਾਂ ਫਿਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਖਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਸ਼ੈਡ ਬਣਾਕੇ ਮਸ਼ਰੂਮ ਨੂੰ ਉਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਓ। ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ 10 ਹਜਾਰ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੀ ਕਮਾਈ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬਸ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ।

3. ਮੋਤੀ ਪਾਲਣ

ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਲਾਬ ਪੱਟਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸਬਸਿਡੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਉੱਤੇ ਹੀ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ ਮੋਤੀ ਪਾਲਣ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਤਾਲਾਬ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੀਪ ਪਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਸੀਪ ਤੋਂ ਦੋ ਮੋਤੀ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 100 ਤੋਂ 250 ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਤਾਲਾਬ ਤੋਂ ਵੀ ਕਿਸਾਨ ਵਧੀਆ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਇਕ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਨੀਤੀਲ ਭਾਰਦਵਾਜ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੋਤੀ ਪਾਲਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਵਿੱਚ ਲਾਗਤ ਜਰੂਰ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ ਇਸ ਇੱਕ ਵਾਰ ਦੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਸਾਲਾਂ – ਸਾਲ ਵਧੀਆ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਏਕਡ਼ ਦੇ ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ 25 ਤੋਂ 30 ਹਜਾਰ ਸਿਪੀਆਂ ਪਾਉਂਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਭੱਗ 25 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕਮਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਕਿਸਾਨ ਨੀਤੀਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਮੋਤੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇ। ਕਿਸਾਨ ਜੇਕਰ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਤਾਲਾਬ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੀਮੇਂਟ ਦੇ ਬਣੇ ਟਬ ਜਾਂ ਮੱਛੀਆਂ ਵਾਲੇ ਟੈਂਕ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੋਤੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਇਕ ਕਿਸਾਨ ਜਿਤੇਂਦਰ ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 20 ਹਜਾਰ ਰੁਪਏ ਦੀ ਲਾਗਤ ਤੋਂ ਮੋਤੀ ਪਾਲਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਜ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੋਤੀ ਪਾਲਣ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਉੱਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਕਿਸੇ ਚੰਗੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਮੋਤੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

4. ਨਰਸਰੀ ਦਾ ਕੰਮ

ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਕਿਸਾਨ ਫਲ – ਸਬਜੀਆਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਪੌਦ ਸੀਡਲਿੰਗ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਨਰਸਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਿਸਦੇ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲਾਗਤ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਪੈੰਦੀ। ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਲਈ ਸਬਜੀਆਂ ਦੇ ਬੂਟੇ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਹੀ ਉਹ ਨਰਸਰੀ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਬਜੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸਾਨ ਫਲਾਂ ਜਾਂ ਫਿਰ ਹੋਰ ਦਰਖਤ ਬੂਟਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੰਦਨ ਮਹੋਗਨੀ ਆਦਿ ਦੀ ਨਰਸਰੀ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਨੇ।

ਇਕ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਧਨੰਜੈ ਰਾਉਤ ਚੰਦਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸੀਤਾ ਫਲ ਚੀਕੂ ਅਤੇ ਹਲਦੀ ਆਦਿ ਉਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣੀ ਹਾਈ ਟੇਕ ਨਰਸਰੀ ਵੀ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਭਰ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋਲੋਂ ਚੰਦਨ ਦੇ ਬੂਟੇ ਖ਼ਰੀਦਦੇ ਹਨ। ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਕੀਵੀ ਕਿਸਾਨ ਭਵਾਨ ਸਿੰਘ ਕੀਵੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਨਰਸਰੀ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਵਾਨ ਸਿੰਘ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਬੂਟੇ ਤਿਆਰ ਕਰਨੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਬੂਟੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਦਰ ਚੰਗੀ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਰਸਰੀ ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਕਮਾਈ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਸੀ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਲਈ ਨਰਸਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਟ੍ਰਾਇਲ ਲੈ ਲਓ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਤੌਰ ਤੇ ਦੂਜੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਬਾਗਵਾਨਾ ਨੂੰ ਬੂਟੇ ਵੇਚ ਸਕਦੇ ਹੋ।

ਅੱਗੇ ਭਵਾਨ ਸਿੰਘ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਪਣੀ ਕੀਵੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਲਾਨਾ ਕਮਾਈ ਘੱਟ ਵੱਧ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ ਇਸਦੀ ਪੂਰੀ ਭਰਪਾਈ ਉਹ ਆਪਣੀ ਨਰਸਰੀ ਤੋਂ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਰਸਰੀ ਚਲਾਉਣਾ ਵੀ ਕਮਾਈ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਸਾਧਨ ਹੈ।

5. ਪ੍ਰੋਸੇਸਿੰਗ

ਪ੍ਰੋਸੇਸਿੰਗ ਅਜਿਹਾ ਧੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਛੋਟੇ ਵੱਡੇ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਆਪਣੀ ਉਪਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੇਸ ਕਰਕੇ ਖਾਦ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਬਣਾਕੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਵੇਚਣਗੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਵੱਧ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ । ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦੇ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਪੂਰਾ ਸੇਟਅਪ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹਿਲਾ ਕਿਸਾਨ ਨੀਲਮ ਆਰਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਬਾਜਰੇ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿਚ ਹੀ ਹੱਥ ਵਾਲੀ ਚੱਕੀ ਨਾਲ ਪੀਹਕੇ ਆਟਾ ਦਲੀਆ ਅਤੇ ਲੱਡੂ ਜਿਵੇਂ ਖਾਦ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਅੱਗੇ ਨੀਲਮ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੀ ਕੁਝ ਉਪਜ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸਿੱਧਾ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕੁੱਝ ਉਪਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੇਸਿੰਗ ਕਰਕੇ ਇਸਦੇ ਖਾਦ ਉਤਪਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪੈਕਿੰਗ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਸੇਸਿੰਗ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਮਿਹਨਤ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁਨਾਫਾ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਘਰ ਉੱਤੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਪ੍ਰੋਸੇਸਿੰਗ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਲ ਮਿਲ ਜਾਂ ਆਟਾ ਮਿਲ ਲੱਭ ਕੇ ਉੱਥੇ ਆਪਣੀ ਉਪਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੇਸ ਕਰਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲਾਗਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੇਸ ਹੋਈਆਂ ਚੀਜਾਂ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਬਰਾਂਡ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪੈਕ ਕਰਕੇ ਗਾਹਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।

ਫਿਰ ਕਿਸਾਨ ਵੀਰੋ ਤਾਂ ਦੇਰ ਕਿਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹੈ ਅੱਜ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲੱਬਧ ਮੌਕਿਆਂ ਨੂੰ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਅਤੇ ਠੀਕ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲੈ ਕੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਤੇ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਦਿਓ। ਤਾਂਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਆਮਦਨੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਨੂੰ ਬਣਾ ਸਕੋ।