ਨਾ ਸੀ ਕਦੇ ਅਬਲਾ ਨਾਰੀ, ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਰਹੇਗਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਜਾਰੀ। ਇਹ ਕਹਾਵਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਲਈ ਹੈ ਜਿੜੜੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਘੱਟ ਆਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਕਿੰਕਰੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਜਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਮਹਿਲਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਹਰ ਹੱਦ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਮਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਖੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕਰਨੇ
ਇਸ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰੇਮੀ ਕਿੰਕਰੀ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਗ਼ੈਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਖੁਦਾਈ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਲੜਾਈ ਛੇੜਨ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੀ ਸੀ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪੜ੍ਹਨਾ ਜਾਂ ਲਿਖਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ। ਕਿੰਕਰੀ ਦੇਵੀ ਨੇ ਉਹ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਵਿਖਾਇਆ ਜਿਹੜਾ ਕੰਮ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਵੀ ਕਰਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦੇ ਸਨ।
22 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਧਵਾ ਹੋ ਗਈ ਸੀ
ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਘਾਂਟੋ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ ਕਿੰਕਰੀ ਦੇਵੀ ਦਾ ਨਿੱਕੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। 22 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਧਵਾ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰੀ ਵਿੱਚ ਮਜਦੂਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਅਨਪੜ੍ਹ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਕਈ ਲੋਕੋ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਿਨ ਲੋੜਾਂ ਖੁਦਾਈ ਦੇ ਗਲਤ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1985 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ।
1985 ਵਿੱਚ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਅਵਾਜ
ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਦੀਆਂ ਖਾਨਾਂ ਦੇ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰ ਵਿੱਚ ਚੂਨਾ ਪੱਥਰ ਦਾ ਕੰਮ ਫੈਲ ਗਿਆ। ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੁਦਾਈ ਦੇ ਕਾਰਨ ਨਦੀਆਂ ਮੈਲੀਆਂ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਪਾਣੀ ਜੰਗਲ ਜਮੀਨ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾਣ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਉਦੋਂ ਕਿੰਕਰੀ ਦੇਵੀ ਨੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਹੋ ਰਹੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਹੀ ਨਤੀਜਾ ਸੀ ਕਿ 1987 ਵਿੱਚ ਪੀਪਲਸ ਐਕਸਨ ਫਾਰ ਪਿੱਪਲ ਇਸ ਨੀਡ ਨਾਮ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਿਮਲਾ ਹਾਈਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਜਨਹਿਤ ਮੰਗ ਦਰਜ ਹੋਈ ਅਤੇ 48 ਖੁਦਾਈ ਮਾਲਿਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਕੰਰੀ ਦੇਵੀ ਅਦਾਲਤ ਤੱਕ ਖਿੱਚ ਕੇ ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੀ ।
ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ 2007 ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਅਲਵਿਦਾ
ਕਿੰਕਰੀ ਦੇਵੀ ਨੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਵਿੱਚ ਕੋਰਟ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ 19 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਅਖੀਰ ਕਿੰਕਰੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਜਿੱਤ ਹੋਈ ਅਤੇ 1995 ਵਿੱਚ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੀਜਿੰਗ ਦੇ ਅੰਤਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਸੰਮਲੇਨ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿਲੇਰੀ ਕਲਿੰਟਨ ਦੇ ਨਾਲ ਉਦਘਾਟਨ ਦਾ ਦੀਪ ਜਲਾਇਆ। 2001 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਸਤਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਇਨਾਮ ਅਤੇ ਰਾਣੀ ਝਾਂਸੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। 30 ਦਸੰਬਰ 2007 ਵਿੱਚ ਕਿੰਕਰੀ ਦੇਵੀ ਨੇ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸੰਗੜਾਹ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਪਾਰਕ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
